Migrena siatkówkowa

Migrena siatkówkowa jest pierwotnym bólem głowy, objawiającym się klinicznie napadami przemijającej jednoocznej utraty wzroku związanej z migrenowym bólem głowy. Zwykle obserwuje się ją u kobiet w wieku rozrodczym, u których w przeszłości występowała migrena z aurą. Zazwyczaj charakteryzuje się negatywnymi jednoocznymi zjawiskami wizualnymi, trwającymi krócej niż jedną godzinę. Na podstawie dostępnych badań zauważono, że:

• 50% pacjentów z migreną siatkówkową stwierdziło, że utrata wzroku była całkowita w jednym oku,
• 20% stwierdziło, że był to tylko zamazany obraz w polu widzenia,
• 12% stwierdziło niecałkowitą utratę wzroku,
• 7% deklarowało obecność zaciemnienia pola widzenia,
• 13% obecność mroczka,
• ponad 75% pacjentów miało ból głowy po tej samej stronie co zaburzenia widzenia w ciągu godziny.

Na ogół migrena występuje u 18,2% kobiet i 6,5% mężczyzn, przy czym częściej u rasy białej, następnie czarnej i azjatyckiej. Może rozpocząć się już w wieku 7 lat, ale większość przypadków przypada na drugą dekadę życia i osiąga szczyt w czwartej dekadzie.

Czym jest migrena siatkówkowa?

Migrena jest częstym zaburzeniem związanym z bólem głowy, który może poprzedzać różne objawy wzrokowe lub im towarzyszyć. Chociaż typowa aura migrenowa nie jest trudna do zdiagnozowania, pacjenci z migreną mogą zgłaszać kilka innych objawów wzrokowych takich jak:

• przedłużające się lub w inny sposób nietypowe aury,
• zamazane widzenie,
• migrenę siatkówki,
• migrena oftalmologiczna,
• ślepota,
• światłowstręt,
• palinopsja (perserweracja wzrokowa),
• wizualny śnieg.

Migrena siatkówkowa to rzadkie zjawisko, które zwykle przejściowo wpływa na widzenie jednego oka. Czas objawów trwa od 5-20 minut. Częstotliwość i intensywność bólu głowy zwykle zmniejszają się po pewnym czasie. Podczas długotrwałych okresów niedotlenienia – wywołanych skurczem naczyń krwionośnych zaopatrujących siatkówkę, naczyniówkę lub nerw wzrokowy – może dojść do trwałej utraty wzroku.

Ważne! Migrena siatkówkowa nie jest migreną oczną, choć nomenklatura może być myląca. W klasyfikacji (IHS) migreny oczne to te występujące z aurą, które również powodują zaburzenia widzenia. Migrena z aurą nie dotyczy tylko jednego oka, a dotyczy obu oczu a farmakoterapia tych jednostek chorobowych jest zupełnie odmienna.

Czym się różni migrena siatkówkowa od innych rodzajów migren?

Migrena siatkówkowa ma wiele wspólnych właściwości z migreną z aurą i migreną bez aury. Często są one trudne do rozróżnienia. Jednak rzadziej występuje jednooczne zaburzenie widzenia w migrenie bez aury lub migrenie z aurą klasyczną. Wizualne objawy migreny siatkówkowej trwają tak długo, jak wizualna aura migrenowa. Badanie przedmiotowe pacjenta wykaże utratę ostrości wzroku jednego oka i lub utratę pola widzenia.

Objawy migreny siatkówkowej

Pacjent prezentuje szeroką gamę objawów. Wielu pacjentów opisuje pozytywne objawy takie jak:

• migające światła,
• migoczące mroczki.

i negatywne objawy:

• czarne, zacienione obszary w polu widzenia,
• białe obszary różnej wielkości mroczków,
• ataki zdarzają się kilka razy dziennie,
• ataki mogące trwać od 5-20 minut.

29% pacjentów z migreną siatkówkową ma w wywiadzie migrenowe bóle głowy, a 50% migrenowe bóle głowy.

Przyczyny migreny siatkówkowej

Opierając się na teorii i patofizjologii migreny siatkówkowej, czynniki wywołujące migrenę siatkówkową są takie same dla migreny z aurą i bez aury. Czynniki te obejmują:

• stres emocjonalny,
• wysokie ciśnienie krwi,
• hormonalne tabletki antykoncepcyjne,
• ćwiczenia fizyczne,
• przebywanie na większej wysokości,
• odwodnienie,
• palenie,
• niski poziom cukru we krwi,
• hipertermię,
• współwystępowanie chorób przewlekłych takich jak: toczeń, miażdżyca tętnic, niedokrwistość sierpowatą .

W jaki sposób rozpoznaje się migrenę siatkówkową?

Najważniejszym początkowym krokiem w ocenie pacjenta z podejrzeniem migreny siatkówkowej jest określenie, czy objawy wzrokowe są jednooczne czy obuoczne. Po potwierdzeniu, że jest to jednooczna utrata wzroku, wówczas lekarz musi wykluczyć wszystkie inne przyczyny jednoocznej utraty wzroku. Inne diagnozy, które należy wziąć pod uwagę to:

• amaurosis fugax (zaniewidzenie jednooczne), jak w przypadku zatorowości źródła szyjnego lub serca,
• podwyższenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
• masy oczodołu, zapalenia nerwu wzrokowego,
• olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic,
• migreny z aurą wzrokową lub przedniej niedokrwiennej neuropatii nerwu wzrokowego.

Ewaluacja migreny siatkówkowej jest ustalana na podstawie elementów. Ataki muszą spełniać kryteria migreny z aurą. Aura ta musi być w pełni odwracalna i jednooczna. Oznacza to pozytywne lub negatywne zjawiska potwierdzone podczas ataku przez badanie pola widzenia lub rysunek pacjenta wady pola widzenia i co najmniej 2 następujących elementów:

• zanik widzenia rozprowadza się stopniowo przez 5 minut lub dłużej,
• objawy trwają od 5-60 minut,
• uporczywych bólów głowy w ciągu godziny od objawów wizualnych.

Jak leczyć migrenę siatkówkową?

Jeśli ataki są rzadkie, na przykład raz na miesiąc, leczenie migreny nie jest konieczne. Kiedy ataki są częstsze, terapia pierwszego rzutu:

• zmiana stylu życia (obejmuje unikanie czynników wyzwalających migrenę takich jak kofeina, alkohol),
• kontrolowanie stresorów ( np. wysokie ciśnienie krwi, zaprzestanie palenia tytoniu),
• zaleca się dodatkowo prowadzenia dzienniczka, by ocenić powodzenie terapii i rozpoczęcie terapii profilaktycznej,
• unikanie sporyszu i pochodnych tej substancji,
• unikanie Beta-adrenolityków (ze względu na zwiększoną częstość występowania nieodwracalnej utraty wzroku),
• podstawą leczenia są leki takie jak: blokery kanału wapniowego np. nifedypina i werapamil wykazujące największą skuteczność.

Wykazano, że aspiryna i leki przeciwpadaczkowe zmniejszają nasilenie ataków i ich częstotliwość. Terapia nieudana nie jest stosowana w tym stanie ze względu na krótki czas trwania epizodów. Głównym celem leczenia byłoby ograniczenie nawrotów ataków. W migrenach z przemijającą utratą wzroku należy unikać leków takich jak tryptany, sporysze, i beta-blokery, ponieważ istnieje obawa o zaostrzenie zwężenia naczyń i zwiększa ryzyko potencjalnej i nieodwracalnej utraty wzroku.

Na jakie objawy szczególnie zwrócić uwagę?

Są związane z utratą wzroku, którą pacjenci opisują jako ciemność. Wymaga to natychmiastowej pomocy lekarskiej i wizyty na ostrym dyżurze. Może być to oznaką udaru lub nieodwracalnej choroby oczu!

Zmiany wizualne, będące bardziej spójne ze zjawiskiem migreny, są zwykle pozytywne rokowniczo np. migające światło. Należy pamiętać, że może to nastąpić bez bólu głowy. Terapia zapobiegawcza jest ważna w celu zmniejszenia częstotliwości ataków i ciężkości i musi być stosowana każdego dnia.

Do czego może doprowadzić niepodjęcie leczenia?

Powikłania migreny siatkówkowej są związane z:

• zamknięcie tętnicy środkowej siatkówki (CRAO),
• zawał siatkówki,
• zamknięcie żyły środkowej siatkówki,
• niedrożność tętnicy odgałęzionej (BRAO),
• krwotoki siatkówkowe (mogą prowadzić do obrzęku siatkówki i dysku),
• niedokrwienie naczyniówki lub nerwu wzrokowego,
• krwotok do ciała szklistego.

Wiele z nich może doprowadzić do nieodwracalnej utraty wzroku u pacjenta. Ważne jest, aby unikać stosowania leków: tryptanów, sporyszu i beta-andrenolityków w migrenach z przemijającą utratą wzroku wtórną do ryzyka nasilenia skurczu naczyń i zwiększającego ryzyko nieodwracalnej utraty wzroku.

Co robić po zakończeniu leczenia?

Kiedy ataki trwale ustąpią należy zgłosić się do lekarza w celu konsultacji dotychczas przyjmowanych leków na bóle migrenowe i ustalenie dalszego postępowania.

Czy są jakie sposoby na zmniejszenie bólu?

Stosowane często substancje w terapii to niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) np. aspiryna i leki przeciwpadaczkowe. Można również zastosować leczenie niefarmakologiczne takie jak: terapie relaksacyjne, biofeedback, terapię kognitywno- behawioralną.

Profilaktyka migreny siatkówkowej

Jeśli zauważysz u siebie takie objawy jak:

• krótkotrwałe napady migreny
• atak zaburzenia widzenia
• bóle głowy i ich pulsujący charakter
• nudności i wymioty

udaj się najlepiej do lekarza w celu dalszej diagnostyki i wykluczenia przyczyn organicznych.

W profilaktyce migreny najważniejsze jest unikanie czynników predysponujących wystąpienie ataku i poprawę stylu życia:

• poprawę jakości snu,
• unikanie chronicznego zmęczenia,
• stosowanie diety migrenowej,
• techniki relaksacyjne,
• psychoterapia,
• terapię kognitywno-behawioralną,
• unikanie silnych świateł (może występować nadwrażliwość na światło),
• unikanie migrenogennych substancji np. drażniących perfum.

Zapraszamy na komputerowe badanie pola widzenia – Margooptyk.pl

Przesiewowe badanie pozwala na szybką i bezbolesną diagnostykę ubytków pola widzenia.

Często powolnie postępujące zaniki w części nosowej są niezauważalne przez chorego lub są zauważalne zbyt późno co uzasadnia kontrolne wykonywanie badania pola widzenia. Może również dojść do utraty widzenia barwnego w centralnej części. Niewyjaśnione ubytki w polu widzenia mogą być niepokojące. Nawet przy nieobecności wyraźnego chory może postrzegać obraz jako nieostry w całości, co przypomina widzenie przez warstwę wody.

Bibliografia:

1) “Neurologia” Wojciech Kozubski, Paweł P. Liberski, Janusz Moryś PZWL Warszawa 2014

2) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16004843/

3) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31448081/

4) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29939547/

5) “Przemijające objawy neurologiczne w migrenie” Rod Foroozan, MD F. Michael Cutrer, MD